De 3 van Kiki: Zingeving komt voort uit de ontmoeting

Kiki Lombarts, hoogleraar Professional Performance van artsen, schrijft over de artikelen die haar inspireren. Zij selecteert 3 artikelen voor ons en ze vertelt waarom juist deze artikelen de moeite waard zijn. We zijn super blij dat zij op die manier haar kennis met ons wil delen. 

Deze keer koos zij het thema ‘zingeving’, een thema dat het hart van de zorg raakt. 

 

The least of things with a meaning is worth more in life than the greatest of things without it. (Carl Yung)

In mijn inaugurele rede (UvA, 2014) introduceerde ik de 3 pijlers van het goed functioneren van artsen als 1. het streven naar excellentie, 2. het handelen vanuit medemenselijkheid en 3. het afleggen van rekenschap. Als jonge hoogleraar, vrouw en niet-medicus, vond ik het destijds best spannend om de tweede pijler te benoemen: zou ik als wetenschapper wel serieus genomen worden als ik zo’n ‘soft’ begrip als medemenselijkheid zo een prominente plaats zou geven in mijn betoog?

Die spanning is het meer dan waard geweest; wat volgde waren honderden mooie, echte gesprekken met dokters over het belang van het mens zijn en de mens zien in de uitoefening van het artsenvak. Van alle verhalen heb ik geleerd dat de meeste artsen hun intrinsieke motivatie, professionele voldoening en werkplezier vinden in het handelen vanuit medemenselijkheid. Het geeft hun werk zin.

Het ervaren van zingeving in het werk mogen we niet afdoen als een ‘nice to have’. Zin ervaren is fundamenteel om een waardevol en gelukkig leven te kunnen lijden, en voor de meeste mensen is werk een van de belangrijkste bronnen van zingeving. Mocht je je eens willen onderdompelen in een theoretisch-psychologisch verkenning van zinvol werk, dan raad ik van harte het artikel van Martela en Pessi aan. Pas op, het is geen lichte kost.

Helaas staat zingeving in het werk onder druk doordat het werk dokters steeds vaker weghoudt van de patiënt, en van de waarden van medemenselijkheid zoals opgenomen in de eed van Hippocrates . ‘Werk’ betekent in de praktijk administreren, tijd achter de computer zitten, meer managen. De medische cultuur is prestatiegericht en biedt weinig ruimte voor kwetsbaarheid en onzekerheid. Dit maakt dat artsen het gevoel hebben dat wat ze doen, er niet toe doet. Uit onderzoek weten we dat het gebrek aan zingeving geassocieerd is met burnout klachten, depressie en zelfs suïcidale gedachten. Zinvol werk doen daarentegen maakt artsen veerkrachtiger en beschermt hen tegen de negatieve gevolgen van te veel stress (inclusief burnout) op het werk.

Wil je werk maken van meer zinvol werk en meer zin in het werk dan bieden de artikelen van Hipp et al. en van Serwint & Stewart houvast en inspiratie. Hipp et al. formuleren hoe arts-assistenten de ervaring van zingeving in het werk denken te kunnen vergroten. Hoog bovenaan hun lijst met aanbevelingen stond – je raadt het al – meer direct contact met de patiënt hebben. Serwint & Stewart beschrijven verschillende individuele en organisatorische interventies die de patiënt (weer) als mens en menselijkheid (weer) als basis van het arts-zijn helpen zien. Beide studies bevestigen wat ik in al die indrukwekkende verhalen van artsen uit eerste hand al jaren hoor: dokters functioneren en presteren het beste als ze kunnen doen waartoe ze zich geroepen voelen en opgeleid zijn.

Laat dokters alsjeblieft dokteren!

Kiki Lombarts, januari 2022

Martela F, Pessi AB. Significant Work Is About Self-Realization and Broader Purpose: Defining the Key Dimensions of Meaningful Work. Frontiers in Psychology 2018; 9:363.

Hipp D.M. et al. “Back to Bedside”: Residents’ and Fellows’ Perspectives on Finding Meaning in Work.  J Grad Med Educ 2017; 9: 269–273.

Serwint JR, Stewart MT. Cultivating the joy of medicine: A focus on intrinsic factors and the meaning of our work. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2019; 49:100665.